Journalistieke toolkit

Het betoog

Het betoog is een overtuigende tekst, waarin een journalist op een zakelijke manier de lezer probeert te overtuigen van zijn mening. In een betoog wordt altijd een stelling neergezet, bijvoorbeeld: ‘De leeftijd waarop je kunt beginnen met je rijbewijs, moet verlaagd worden naar 17 jaar’ waarna de journalist redenen (dat noemen we argumenten) opsomt waarom hij het eens is met deze stelling. Ook schrijft hij op waarom mensen het er niet mee eens zouden kunnen zijn, maar hij vertelt meteen waarom deze mensen ongelijk hebben.

Checklist

• Het betoog in de Nieuwstool is niet langer dan 340 woorden
• Er zit een duidelijke stelling in
• e toon van het artikel is zakelijk
• De vijf W’s en de H zitten in je hoofd, niet per se in de tekst
• Een betoog bestaat uit:
  • de kop (de titel)
  • en inleiding (waarin de stand van zaken wordt beschreven)
  • een stelling (waarin de journalist zegt wat hij vindt)
  • een alinea met argumenten voor
  • een alinea met argumenten tegen
  • een alinea waarin de argumenten voor het winnen van de tegenargumenten
  • een conclusie waarin de belangrijkste argumenten nog een keer op een rijtje worden gezet en je duidelijk nog eens je mening geeft.

Een column

In kranten en op nieuwssites geven journalisten soms in een aparte kolom (daar komt het woord column vandaan) hun mening over iets actueels. Dat commentaar schrijven ze op een eigen, persoonlijke manier. Vaak doen columnisten dat op een humoristische manier of op een geërgerde manier. Ze zijn in ieder geval niet zakelijk. In een column hoef je niet alle W’s en de H te verwerken van datgene dat je wilt beschrijven, maar je moet ze wel weten, zodat jij er je eigen, persoonlijke column over kunt schrijven.

Checklist

• De column in de Nieuwstool is niet langer dan 150 woorden
• et gaat over iets actueels, maar je geeft er een eigen draai aan
• De mening van de journalist komt naar voren
• De vijf W’s en de H zitten niet in de tekst, wel in je hoofd
• De column bestaat uit:
  • een pakkende kop (de titel)
  • een middenstuk
  • een ‘uitsmijter’ (een zin die blijft hangen bij de lezer: waar je over nadenkt of om moet lachen)
  • bronvermelding
• In een column zitten grapjes, vergelijkingen of mooie beschrijvingen om het verhaal aantrekkelijk te maken.

Het nieuwsbericht

Een nieuwsbericht is een geschreven artikel, dat als doel heeft om de lezer op een snelle en duidelijke manier op de hoogte te brengen van het nieuws. Alle vijf de W’s en de H zijn er duidelijk in terug te vinden. Dit betekent dat je niet om de feiten heen draait, maar dat lezers direct kunnen begrijpen wat er aan de hand is.

Checklist

• Het nieuwsbericht in de Nieuwstool is niet langer dan 220 woorden
• Het gaat maar over één onderwerp
• Er zit absoluut geen mening in
• De vijf W’s en de H zitten duidelijk in de tekst
• Het nieuwsbericht bestaat uit:
  • de kop (de titel)
  • de lead (een korte, vet gedrukte samenvatting van twee zinnen)
  • alinea’s (klein)
• De tekst is ‘oprolbaar’ zodat het belangrijkste nieuws als eerste wordt gelezen en het minst belangrijke nieuws als laatst.

Functie van nieuws in de maatschappij

Radio, televisie, nieuwssites en kranten die het nieuws verzorgen, hebben een belangrijke taak: ze moeten de burgers informeren. Dat doen ze op vijf manieren. Dit noemen we de vijf functies van nieuws in de maatschappij.

1. Informatiefunctie
Dit nieuws is bedoeld om burgers te informeren over belangrijke onderwerpen waar zij niks of nog weinig vanaf weten. Een televisiedebat (zie foto) tussen politici ten tijde van de verkiezingen is daar een voorbeeld van.

2. Spreekbuisfunctie
Soms geven verschillende nieuwsmedia ruimte aan actiegroepen, burgers of politici zodat zij hun zegje kunnen doen. Ze mogen een brief inzenden (een opiniestuk) of worden geïnterviewd, zodat ze hun kant van een verhaal kunnen vertellen. Vaak is dat een kant die nog niet eerder is gehoord.

3. Commentaarfunctie
In een commentaar- of opinie-item, geeft een journalist zijn of haar mening weer. Vaak gaat dit over een politieke of maatschappelijke kwestie, zodat de burger deze kwestie eens met een frisse blik kan bekijken. De commentaarfunctie komt vaak tot uiting in de (gesproken) column, een cartoon, een betoog of een opiniestuk.

4. Onderzoeksfunctie
Onderzoeksjournalisten zijn echte speurneuzen: ze bijten zich vast in een bepaald onderwerp, waarvan ze niet zeker weten of het waar is. Maar het onderwerp vinden ze zo belangrijk, dat ze er graag tijd in steken. Na het onderzoek komt er vaak een onthulling in het nieuws. De onderzoeksfunctie van het nieuws zorgt er dus voor dat bepaalde zaken aan het licht komen, die zonder het onderzoek verborgen zouden zijn gebleven. Een voorbeeld hiervan is het onthullen van het feit dat een politiechef in het geheim met een grote crimineel heeft samengewerkt.

5. Controlefunctie
Wanneer belangrijke mensen – bijvoorbeeld in de regering – iets beloven, controleren verschillende nieuwsmedia of dat ook daadwerkelijk gebeurt. Het verslag van deze controlefunctie, is dan in verschillende nieuwsmedia te zien.

De journalistieke werkwijze

Het is de verantwoordelijkheid van de journalist om ervoor te zorgen dat de informatie, die hij doorgeeft aan de burgers, duidelijk is. Hij moet streven naar de waarheid. Om ervoor te zorgen dat dit gebeurt, is er een speciale werkwijze ontwikkeld. Deze wordt de Code van Bordeaux genoemd. De werkwijze bestaat uit de volgende stappen:

1. Controleer de informatie die je hebt gekregen.
Zorg ervoor dat je zeker weet dat wat je laat zien of opschrijft waar is. Controleer je informatie.

2. Gebruik meerdere bronnen.
Om ervoor te zorgen dat je het hele verhaal op een juiste manier weergeeft, is het belangrijk om meerdere en verschillende bronnen te raadplegen. Zo weet je precies wat er aan de hand is.

3. Scheid feiten van meningen
Als een persoon zijn of haar mening uitspreekt, mag je dat als journalist niet als een feit naar voren brengen. Je moet altijd verschil maken tussen feiten en meningen.

4. Pas hoor en wederhoor toe.
Dit betekent dat je zowel voor- als tegenstanders de mogelijkheid geeft te reageren. Je probeert het verhaal van zoveel mogelijk kanten te belichten.

5. Vertel wie of wat je bronnen zijn.
Vertel wie jou informatie heeft gegeven of waar je de informatie vandaan hebt, zodat burgers het zelf ook kunnen controleren, als ze zouden willen. Hiermee bewijs je dat jouw informatie echt is.

6. Bescherm je bronnen, indien nodig.
Als je iemand hebt gesproken die gevaar loopt als zijn mening naar buiten komt, bescherm je hem door zijn naam niet te noemen. Dit gebeurt vaak in de onderzoeksjournalistiek.

7. Pleeg geen plagiaat.
Plagiaat betekent teksten of beelden overnemen en doen alsof ze van jou zijn. Journalisten nemen geen teksten of beelden over van anderen, tenzij het nadrukkelijk is gevraagd. Dan vermeld je ook waar de beelden of teksten vandaan komen.